juicyschool

عباسی نیا (1391)، در کتاب خود با عنوان <<مدارس شاداب، دانش آموزان شاد>> ویژگی مدارس شاد را در مهربانی و روابط انسانی افراد می داند. از نظر وی، عوامل مؤثر در شادابی مدارس عبارت اند از:

bull; توجه به فضای فیزیکی مدرسه

bull; تجدیدنظر در کیفیت فعالیت های آموزشی و توجه به شاخص های نشاط

bull; ایجاد روابط انسانی مطلوب

bull; استفاده از روش های فعال تدریس

bull; آموزش ارزش های انسانی

bull; استفاده از روش های ساده و جذاب در آموزش

bull; معرفی الگوهای مناسب

bull; تشویق و ارزش گذاری فعالیت های دانش آموزان برای ایجاد عزت و اعتمادبه نفس

bull; آموزش روابط اجتماعی مناسب به دانش آموزان

bull; توجه به معیارهای شادی آفرین در سنین مختلف (کودکی: توجه به نیازهای جسمی و روانی ـ نوجوانی: پذیرش فرد از طرف خانواده و گروه هم سالان و موفقیت در کارهای شخصی و تحصیلی ـ جوانی: کسب مهارت های لازم برای تصدی شغل، پیشرفت در کار و تحصیل)

bull; نقش دولت در افزایش شادمانی: جلوگیری از رواج و پخش برنامه های مروج خشونت ـ ترویج محبت و زندگی متعادل در تولیدات رسانه ای ـ آموزش تکریم و سپاس از طبیعت ـ تأمین شغل، بهداشت و درمان و هزینه معیشت مردم

bull; آموزش ارزشمندی کار و تلاش

bull; تشویق دانش آموزان به خلاقیت و نوآوری و ایجاد بسترهای لازم برای بروز استعدادها

bull; همکاری آگاهانه و مشارکت همه جانبه اولیا با مدرسه.

جعفری و همکاران (1387) در مطالعه خود به بررسی عوامل مؤثر در شادابی مدارس پرداخته و نتیجه گرفته اند که عوامل فردی، عوامل اجتماعی ـ فرهنگی، عوامل کالبدی و سبک مدیریت مشارکتی، در شادابی مدارس مؤثرند و از طرفی، مدیریت آمرانه در مدارس می تواند شادابی مدارس را کاهش دهد. آن ها همچنین برای افزایش شادی و نشاط در مدارس موارد زیر را پیشنهاد داده اند:

مشارکت کارکنان مدرسه در اداره امور، آموزش به خانواده ها از طریق انجمن اولیا و مربیان، استفاده از روش های فعال تدریس، برگزاری جلسات بحث آزاد جهت بیان انتظارات دانش آموزان بدون نگرانی و اضطراب، برنامه ریزی برای بهبود وضعیت فیزیکی مدرسه از قبیل استفاده از رنگ های ملایم و شاد، نور و تهویه مناسب، توجه به معماری و بازسازی مدارس و ایجاد امکانات تفریحی.

رضایی (1386) در کتاب خود به نام <<چگونه مدرسه ای شاد داشته باشیم>>، شادی و نشاط را باعث ارتقای انگیزه های حضور و تلاش در مدرسه معرفی می کند. او عوامل ایجاد مدرسه شاد را به شرح زیر بیان کرده است:

bull;زیباسازی و بهسازی فضای مدرسه: توسعه فضای سبز، ارتقای بهداشت و خدمات بهداشتی در مدرسه، توجه به ورزش و فضای تحرک و بازی.

bull;بهبود روابط انسانی و فضای عاطفی مدارس: تغییر نگرش اولیا، مربیان و دانش آموزان از طریق جلب مشارکت آنان در اداره امور مدرسه.

bull;ایجاد جو سازمانی مطلوب: احترام مدیر به کارکنان، تقویت روحیه کار گروهی و مشارکت، توجه به مشکلات افراد و انتظارات آنان، روابط حسنه افراد با یکدیگر، برگزاری جلسات مشترک با اولیا و مربیان و دانش آموزان، برگزاری جلسات و برنامه های غیررسمی با دانش آموزان.

bull;اصلاح شیوه های مدیریت: مشارکت دانش آموزان و اولیا در اداره امور مدرسه، فعال سازی مجامع و تشکل های دانش آموزی، بهره گیری از مدیریت مشارکتی.

bull;توسعه فعالیت های آموزشی و پرورشی با رویکردهای نوین: اهمیت دادن و توجه به ارزشیابی مستمر، فعالیت های فرهنگی و هنری و فعالیت های مکمل و فوق برنامه.

bull;اصلاح و بهبود روش های تدریس: کاربست روش های نوین و فعال در فرایند یاددهی ـ یادگیری، به کارگیری راهکارها و راهبردهای کلاس شاد، توسعه و کاربرد روش های تشویق کلامی و غیرکلامی.

bull;رنگ و پوشش دانش آموزان: توجه به ویژگی و خصوصیات روانی رنگ ها، روان شناسی رنگ ها در دوره های مختلف تحصیلی، توجه به دیدگاه اسلام درباره رنگ ها.

وی در ادامه، راهبردهای زیر را برای افزایش شادی و نشاط در مدرسه توصیه می کند: تنوع در اجرای مراسم آغازین، برنامه ریزی اوقات فراغت دانش آموزان، مدیریت زنگ تفریح، اجرای برنامه های شادی بخش، رفع موانع و عوامل بازدارنده شادی.

اکبرزاده و حقیقی (1386) در کتاب خود با عنوان <<مدیریت شادی در مدرسه>>، شادی را امری ذاتی و درونی می دانند که بر رفتار و اندیشه انسان تأثیر می گذارد. آن ها در ادامه، عوامل مؤثر در شادی مدارس را به این ترتیب برمی شمرند:

ـ امکانات فیزیکی: ساختمان مدرسه، میزها و نحوه چیدمان آن ها، درهای ورودی، فضای سبز موجود، تابلوها، وسعت حیاط و کلاس ها و. .

ـ نیروی انسانی: بارزترین و شاخص ترین مؤلفه ایجاد شادی در مدرسه است و از طریق تعاملات مختلف، فرایند شادی را تنظیم و هدایت می کند.

ـ تعاملات: شامل رابطه مدیر با دانش آموزان، رابطه مدیر با معلمان و سایر کارکنان.

آن ها همچنین چهارده مورد را به عنوان موانع شادی در مدرسه یاد می کنند:

شیوه های تدریس غیرخلاق و نامتناسب، برنامه های تحصیلی نامناسب، نادیده گرفتن احساسات دانش آموزان، اصطکاک فرهنگی و اقتصادی مدرسه با جامعه، استفاده نکردن از اصطلاحات مثبت و شادی آفرین، برچسب زدن عجولانه به دانش آموزان، سیستم ارزشیابی نمره محور، امر و نهی بیش از حد اولیای مدرسه، قوانین تحمیلی، سخنرانی های طولانی و انتزاعی، باور عموم جامعه به ارزش تحصیل و انتظارات نامعقول والدین، فقر اقتصادی خانواده ها، شلوغی کلاس ها و ایجاد اشکال در تعامل احساسی معلم و دانش آموز و مدیر، اضطراب و ترس از امتحان، عوامل روانی و شخصیتی چون کم رویی، پرخاشگری و عدم اعتمادبه نفس، توجه بیش از حد کارکنان مدرسه به ضوابط اداری، منابع مالی محدود و برطرف نشدن نیازهای آموزشی و پرورشی دانش آموزان، ساختمان های مستهلک و قدیمی مدارس، تغذیه نامناسب دانش آموزان.

در نهایت، راهکارهای تولید شادی در مدارس را نیز به شرح زیر بیان می کنند:

استفاه از رنگ و نور، امکانات فیزیکی، روش های نوین تدریس، موسیقی، ورزش، نماز جماعت، هفته شادی، صلوات، فضای سبز، فضای باز و گسترده، اجرای طرح های دانش آموزمحوری، اردوها، بازی ها، کاهش اضطراب امتحان، تشویق، نظافت.

صادقی (1385) عوامل ایجاد مدرسه شاد و بانشاط را به ترتیب زیر بیان کرده است:

bull;کاهش بار درسی

bull;آموزش مهارت های زندگی

bull;انجام دادن فعالیت های شادی بخش

bull;انتقال مناسب اطلاعات

bull;زیباسازی محیط

bull;شکوفایی استعدادها و کنجکاوی دانش آموزان

bull;استفاده از دبیران با شایستگی های مناسب

bull;فراهم کردن امکانات رفاهی و تجهیزات مدرسه

bull;پرهیز کارکنان مدرسه از تبعیض و اجبار

bull;برنامه ریزی صحیح آموزشی

bull;فراهم ساختن امکانات آزمایشگاهی و کارگاهی

bull;جلب مشارکت دانش آموران در کارها

bull;سالم سازی محیط

bull;تقویت خلاقیت و نوآوری در دانش آموزان

bull;انجام دادن کار گروهی

bull;انطباق امتحانات با محتوای درسی

bull;کاهش نگرانی های دانش آموزان.

حاجیان (1385) با مطالعه موردی روی یک مجتمع آموزشی شاد، اصول استاندارد بر فعالیت های یک مدرسه شاد را به شرح زیر می داند:

bull;مدیریت مشارکتی

bull;مشارکت دانش آموزان و معلمان در فعالیت های آموزشی و تربیتی

bull;مشارکت خانواده ها در فعالیت های مدرسه

bull;بهره گیری از فرصت های ویژه ای چون روز تولد دانش آموزان و همچنین ایجاد محیط شاداب با برقراری تمهیدات مناسبی چون بهره گیری از رنگ ها و ایجاد زمینه های مطلوب

bull;توجه به اصل نگرش، اصل دانش و اصل توانایی

bull;پیگیری، نظارت، تکمیل و اصلاح مداوم برنامه ها.

نصر اصفهانی (1382) در مطالعه خود عوامل شادی آفرین در مدرسه را به صورت زیر معرفی کرده است:

اردوهای دانش آموزی، تفریح و انبساط روح، تحصیل درآمد، آموزش علم و تجربه، یادگیری آداب زندگی، آشنایی با افراد بافضیلت، موسیقی، امور دینی و مذهبی، روابط انسانی، ورزش صبحگاهی، فضای مدرسه، آراستگی معلم، نبود تحقیر و تنبیه بدنی، نوآوری.

طریقه دار (1379) دلایل نبود شادابی و نشاط در نوجوانان را خانه های کوچک و پر رفت وآمد، و نبود امکانات مناسب ورزشی و تفریحی می داند و معتقد است که این محدودیت ها مانع آن می شوند که نوجوانان انرژی های خود را آزاد کنند. او در ادامه بیان می کند که علاوه بر امکانات مادی، معنویت و آموزش های دینی نیز از ضروریات شادی آفرینی در نوجوانان هستند.

عوامل ایجاد شادی در مدرسه از منظر صاحب نظران خارجی

به عقیده کولیت کلی¹(2009)، مدرسه با حمایت از دانش آموزان، باعث افزایش خودآگاهی و حس استقلال و شایستگی در آن ها می شود.

از نظر هاید²، مهم ترین عوامل ایجاد شادی در مدرسه عبارت اند از: شناخت همه جانبه دانش آموز و توجه به نیازها و ویژگی های او، اعتماد و تفویض مسئولیت متناسب به دانش آموزان، هماهنگی بین معلم و دانش آموز.

کروثر (2008) معتقد است که جذابیت محتوای دروس، رژیم غذایی سالم و ورزش نقش بسیار مؤثری در شادی مدرسه دارند؛ به طوری که لذت یادگیری را در دانش آموزان افزایش می دهند و میزان مشارکت آن ها را هم توسعه می بخشند.

میلر³(2008) عوامل اساسی برای ایجاد شادی در مدرسه را ارتباط با دوستان، محیط فیزیکی مطلوب، یادگیری مهارت های جدید و رشد کردن می داند.

ولک⁴(2008) جذابیت فضای مدرسه، ورزش کافی، زمان کافی برای بازی و تفریح، وجود کلاس های ورزشی و هنری و تغییر نوع ارزشیابی را مؤلفه هایی اثرگذار در شادی مدارس می داند. به عقیده گوبین⁵(2005) عامل اصلی ایجاد مدارس شاد، رهبری مشارکتی است.

گرملین⁶(2003) شادی در مدارس را نتیجه مشارکت دانش آموزان در امور و تفویض مسئولیت های جدید به آن ها و ایجاد شرایط بروز خلاقیت می داند.

تالبوت⁷(2003) بیان می کند که چگونگی ارتباطات در مدرسه، عامل اصلی سلامت روانی و ایجاد شادی در دانش آموزان است. به طوری که احساس دل بستگی به مدرسه در نوجوانی با میزان ارتکاب بزهکاری و خشونت رابطه مع دارد.

باس⁸(2000) معتقد است که شادابی مدیر و معلم، کلاس های تمیز و دارای فضای مناسب و برگزاری جشن های شاد، عوامل ایجاد شادابی در مدرسه هستند.

لی کن⁹در سال 1999 در بررسی عوامل شادی در مدارس، به اهمیت تأثیر عوامل اجتماعی در شادی مدارس اشاره کرده و معتقد است تقویت عوامل اجتماعی ـ فرهنگی در مدارس، مثل برگزاری جشن های شاد و نیز آموزش خانواده ها برای شاد کردن محیط منزل، در شادی مدارس مؤثر است.

نتیجه گیری

یکپارچه کردن نتایج به دست آمده در بخش متخصصان داخلی و خارجی و همچنین یافته های حاصل از نظریات روان شناسان نشان می دهد که عوامل شادکامی در مدرسه را می توان در دو طبقه کلی عوامل سخت افزاری و نرم افزاری دسته بندی نمود. این طبقه بندی در نمودار 1 نشان داده شده است.

عباسی نیا (1391)، در کتاب خود با عنوان <<مدارس شاداب، دانش آموزان شاد>> ویژگی مدارس شاد را در مهربانی و روابط انسانی افراد می داند. از نظر وی، عوامل مؤثر در شادابی مدارس عبارت اند از:

bull; توجه به فضای فیزیکی مدرسه

bull; تجدیدنظر در کیفیت فعالیت های آموزشی و توجه به شاخص های نشاط

bull; ایجاد روابط انسانی مطلوب

bull; استفاده از روش های فعال تدریس

bull; آموزش ارزش های انسانی

bull; استفاده از روش های ساده و جذاب در آموزش

bull; معرفی الگوهای مناسب

bull; تشویق و ارزش گذاری فعالیت های دانش آموزان برای ایجاد عزت و اعتمادبه نفس

bull; آموزش روابط اجتماعی مناسب به دانش آموزان

bull; توجه به معیارهای شادی آفرین در سنین مختلف (کودکی: توجه به نیازهای جسمی و روانی ـ نوجوانی: پذیرش فرد از طرف خانواده و گروه هم سالان و موفقیت در کارهای شخصی و تحصیلی ـ جوانی: کسب مهارت های لازم برای تصدی شغل، پیشرفت در کار و تحصیل)

bull; نقش دولت در افزایش شادمانی: جلوگیری از رواج و پخش برنامه های مروج خشونت ـ ترویج محبت و زندگی متعادل در تولیدات رسانه ای ـ آموزش تکریم و سپاس از طبیعت ـ تأمین شغل، بهداشت و درمان و هزینه معیشت مردم

bull; آموزش ارزشمندی کار و تلاش

bull; تشویق دانش آموزان به خلاقیت و نوآوری و ایجاد بسترهای لازم برای بروز استعدادها

bull; همکاری آگاهانه و مشارکت همه جانبه اولیا با مدرسه.

جعفری و همکاران (1387) در مطالعه خود به بررسی عوامل مؤثر در شادابی مدارس پرداخته و نتیجه گرفته اند که عوامل فردی، عوامل اجتماعی ـ فرهنگی، عوامل کالبدی و سبک مدیریت مشارکتی، در شادابی مدارس مؤثرند و از طرفی، مدیریت آمرانه در مدارس می تواند شادابی مدارس را کاهش دهد. آن ها همچنین برای افزایش شادی و نشاط در مدارس موارد زیر را پیشنهاد داده اند:

مشارکت کارکنان مدرسه در اداره امور، آموزش به خانواده ها از طریق انجمن اولیا و مربیان، استفاده از روش های فعال تدریس، برگزاری جلسات بحث آزاد جهت بیان انتظارات دانش آموزان بدون نگرانی و اضطراب، برنامه ریزی برای بهبود وضعیت فیزیکی مدرسه از قبیل استفاده از رنگ های ملایم و شاد، نور و تهویه مناسب، توجه به معماری و بازسازی مدارس و ایجاد امکانات تفریحی.

رضایی (1386) در کتاب خود به نام <<چگونه مدرسه ای شاد داشته باشیم>>، شادی و نشاط را باعث ارتقای انگیزه های حضور و تلاش در مدرسه معرفی می کند. او عوامل ایجاد مدرسه شاد را به شرح زیر بیان کرده است:

bull;زیباسازی و بهسازی فضای مدرسه: توسعه فضای سبز، ارتقای بهداشت و خدمات بهداشتی در مدرسه، توجه به ورزش و فضای تحرک و بازی.

bull;بهبود روابط انسانی و فضای عاطفی مدارس: تغییر نگرش اولیا، مربیان و دانش آموزان از طریق جلب مشارکت آنان در اداره امور مدرسه.

bull;ایجاد جو سازمانی مطلوب: احترام مدیر به کارکنان، تقویت روحیه کار گروهی و مشارکت، توجه به مشکلات افراد و انتظارات آنان، روابط حسنه افراد با یکدیگر، برگزاری جلسات مشترک با اولیا و مربیان و دانش آموزان، برگزاری جلسات و برنامه های غیررسمی با دانش آموزان.

bull;اصلاح شیوه های مدیریت: مشارکت دانش آموزان و اولیا در اداره امور مدرسه، فعال سازی مجامع و تشکل های دانش آموزی، بهره گیری از مدیریت مشارکتی.

bull;توسعه فعالیت های آموزشی و پرورشی با رویکردهای نوین: اهمیت دادن و توجه به ارزشیابی مستمر، فعالیت های فرهنگی و هنری و فعالیت های مکمل و فوق برنامه.

bull;اصلاح و بهبود روش های تدریس: کاربست روش های نوین و فعال در فرایند یاددهی ـ یادگیری، به کارگیری راهکارها و راهبردهای کلاس شاد، توسعه و کاربرد روش های تشویق کلامی و غیرکلامی.

bull;رنگ و پوشش دانش آموزان: توجه به ویژگی و خصوصیات روانی رنگ ها، روان شناسی رنگ ها در دوره های مختلف تحصیلی، توجه به دیدگاه اسلام درباره رنگ ها.

وی در ادامه، راهبردهای زیر را برای افزایش شادی و نشاط در مدرسه توصیه می کند: تنوع در اجرای مراسم آغازین، برنامه ریزی اوقات فراغت دانش آموزان، مدیریت زنگ تفریح، اجرای برنامه های شادی بخش، رفع موانع و عوامل بازدارنده شادی.

اکبرزاده و حقیقی (1386) در کتاب خود با عنوان <<مدیریت شادی در مدرسه>>، شادی را امری ذاتی و درونی می دانند که بر رفتار و اندیشه انسان تأثیر می گذارد. آن ها در ادامه، عوامل مؤثر در شادی مدارس را به این ترتیب برمی شمرند:

ـ امکانات فیزیکی: ساختمان مدرسه، میزها و نحوه چیدمان آن ها، درهای ورودی، فضای سبز موجود، تابلوها، وسعت حیاط و کلاس ها و. .

ـ نیروی انسانی: بارزترین و شاخص ترین مؤلفه ایجاد شادی در مدرسه است و از طریق تعاملات مختلف، فرایند شادی را تنظیم و هدایت می کند.

ـ تعاملات: شامل رابطه مدیر با دانش آموزان، رابطه مدیر با معلمان و سایر کارکنان.

آن ها همچنین چهارده مورد را به عنوان موانع شادی در مدرسه یاد می کنند:

شیوه های تدریس غیرخلاق و نامتناسب، برنامه های تحصیلی نامناسب، نادیده گرفتن احساسات دانش آموزان، اصطکاک فرهنگی و اقتصادی مدرسه با جامعه، استفاده نکردن از اصطلاحات مثبت و شادی آفرین، برچسب زدن عجولانه به دانش آموزان، سیستم ارزشیابی نمره محور، امر و نهی بیش از حد اولیای مدرسه، قوانین تحمیلی، سخنرانی های طولانی و انتزاعی، باور عموم جامعه به ارزش تحصیل و انتظارات نامعقول والدین، فقر اقتصادی خانواده ها، شلوغی کلاس ها و ایجاد اشکال در تعامل احساسی معلم و دانش آموز و مدیر، اضطراب و ترس از امتحان، عوامل روانی و شخصیتی چون کم رویی، پرخاشگری و عدم اعتمادبه نفس، توجه بیش از حد کارکنان مدرسه به ضوابط اداری، منابع مالی محدود و برطرف نشدن نیازهای آموزشی و پرورشی دانش آموزان، ساختمان های مستهلک و قدیمی مدارس، تغذیه نامناسب دانش آموزان.

در نهایت، راهکارهای تولید شادی در مدارس را نیز به شرح زیر بیان می کنند:

استفاه از رنگ و نور، امکانات فیزیکی، روش های نوین تدریس، موسیقی، ورزش، نماز جماعت، هفته شادی، صلوات، فضای سبز، فضای باز و گسترده، اجرای طرح های دانش آموزمحوری، اردوها، بازی ها، کاهش اضطراب امتحان، تشویق، نظافت.

صادقی (1385) عوامل ایجاد مدرسه شاد و بانشاط را به ترتیب زیر بیان کرده است:

bull;کاهش بار درسی

bull;آموزش مهارت های زندگی

bull;انجام دادن فعالیت های شادی بخش

bull;انتقال مناسب اطلاعات

bull;زیباسازی محیط

bull;شکوفایی استعدادها و کنجکاوی دانش آموزان

bull;استفاده از دبیران با شایستگی های مناسب

bull;فراهم کردن امکانات رفاهی و تجهیزات مدرسه

bull;پرهیز کارکنان مدرسه از تبعیض و اجبار

bull;برنامه ریزی صحیح آموزشی

bull;فراهم ساختن امکانات آزمایشگاهی و کارگاهی

bull;جلب مشارکت دانش آموران در کارها

bull;سالم سازی محیط

bull;تقویت خلاقیت و نوآوری در دانش آموزان

bull;انجام دادن کار گروهی

bull;انطباق امتحانات با محتوای درسی

bull;کاهش نگرانی های دانش آموزان.

حاجیان (1385) با مطالعه موردی روی یک مجتمع آموزشی شاد، اصول استاندارد بر فعالیت های یک مدرسه شاد را به شرح زیر می داند:

bull;مدیریت مشارکتی

bull;مشارکت دانش آموزان و معلمان در فعالیت های آموزشی و تربیتی

bull;مشارکت خانواده ها در فعالیت های مدرسه

bull;بهره گیری از فرصت های ویژه ای چون روز تولد دانش آموزان و همچنین ایجاد محیط شاداب با برقراری تمهیدات مناسبی چون بهره گیری از رنگ ها و ایجاد زمینه های مطلوب

bull;توجه به اصل نگرش، اصل دانش و اصل توانایی

bull;پیگیری، نظارت، تکمیل و اصلاح مداوم برنامه ها.

نصر اصفهانی (1382) در مطالعه خود عوامل شادی آفرین در مدرسه را به صورت زیر معرفی کرده است:

اردوهای دانش آموزی، تفریح و انبساط روح، تحصیل درآمد، آموزش علم و تجربه، یادگیری آداب زندگی، آشنایی با افراد بافضیلت، موسیقی، امور دینی و مذهبی، روابط انسانی، ورزش صبحگاهی، فضای مدرسه، آراستگی معلم، نبود تحقیر و تنبیه بدنی، نوآوری.

طریقه دار (1379) دلایل نبود شادابی و نشاط در نوجوانان را خانه های کوچک و پر رفت وآمد، و نبود امکانات مناسب ورزشی و تفریحی می داند و معتقد است که این محدودیت ها مانع آن می شوند که نوجوانان انرژی های خود را آزاد کنند. او در ادامه بیان می کند که علاوه بر امکانات مادی، معنویت و آموزش های دینی نیز از ضروریات شادی آفرینی در نوجوانان هستند.

عوامل ایجاد شادی در مدرسه از منظر صاحب نظران خارجی

به عقیده کولیت کلی¹(2009)، مدرسه با حمایت از دانش آموزان، باعث افزایش خودآگاهی و حس استقلال و شایستگی در آن ها می شود.

از نظر هاید²، مهم ترین عوامل ایجاد شادی در مدرسه عبارت اند از: شناخت همه جانبه دانش آموز و توجه به نیازها و ویژگی های او، اعتماد و تفویض مسئولیت متناسب به دانش آموزان، هماهنگی بین معلم و دانش آموز.

کروثر (2008) معتقد است که جذابیت محتوای دروس، رژیم غذایی سالم و ورزش نقش بسیار مؤثری در شادی مدرسه دارند؛ به طوری که لذت یادگیری را در دانش آموزان افزایش می دهند و میزان مشارکت آن ها را هم توسعه می بخشند.

میلر³(2008) عوامل اساسی برای ایجاد شادی در مدرسه را ارتباط با دوستان، محیط فیزیکی مطلوب، یادگیری مهارت های جدید و رشد کردن می داند.

ولک⁴(2008) جذابیت فضای مدرسه، ورزش کافی، زمان کافی برای بازی و تفریح، وجود کلاس های ورزشی و هنری و تغییر نوع ارزشیابی را مؤلفه هایی اثرگذار در شادی مدارس می داند. به عقیده گوبین⁵(2005) عامل اصلی ایجاد مدارس شاد، رهبری مشارکتی است.

گرملین⁶(2003) شادی در مدارس را نتیجه مشارکت دانش آموزان در امور و تفویض مسئولیت های جدید به آن ها و ایجاد شرایط بروز خلاقیت می داند.

تالبوت⁷(2003) بیان می کند که چگونگی ارتباطات در مدرسه، عامل اصلی سلامت روانی و ایجاد شادی در دانش آموزان است. به طوری که احساس دل بستگی به مدرسه در نوجوانی با میزان ارتکاب بزهکاری و خشونت رابطه مع دارد.

باس⁸(2000) معتقد است که شادابی مدیر و معلم، کلاس های تمیز و دارای فضای مناسب و برگزاری جشن های شاد، عوامل ایجاد شادابی در مدرسه هستند.

لی کن⁹در سال 1999 در بررسی عوامل شادی در مدارس، به اهمیت تأثیر عوامل اجتماعی در شادی مدارس اشاره کرده و معتقد است تقویت عوامل اجتماعی ـ فرهنگی در مدارس، مثل برگزاری جشن های شاد و نیز آموزش خانواده ها برای شاد کردن محیط منزل، در شادی مدارس مؤثر است.

نتیجه گیری

یکپارچه کردن نتایج به دست آمده در بخش متخصصان داخلی و خارجی و همچنین یافته های حاصل از نظریات روان شناسان نشان می دهد که عوامل شادکامی در مدرسه را می توان در دو طبقه کلی عوامل سخت افزاری و نرم افزاری دسته بندی نمود. این طبقه بندی در نمودار 1 نشان داده شده است.

دانش آموزان مدارس ما به جاي لذت دوران کودکي و فراگيري مهارت هاي زندگي مجبورند براي گذراندن دوران تحصيلات عمومي و گرفتن مدرک، مسيري طاقت فرسا را آن هم غالبا با بي رغبتي طي کنند. اين در حالي است که در کشورهاي توسعه يافته، فرد شادترين لحظات زندگي خود را در مدرسه مي گذراند و نه تنها با مدرسه احساس بيگانگي نمي کند بلکه بخش عمده اي از زندگي اجتماعي خود را در آنجا تجربه مي کند. اما اشکال در چيست و چه عيبي در نظام آموزشي ما وجود دارد که مدارس را براي بچه ها خسته کننده کرده تا از هر فرصتي براي تعطيل کردن و به عبارتي گريزان بودن از درس و مدرسه استقبال كنند. سال هاست که بحث بازنگري در شيوه و نظام آموزش و پرورش، چه از نظر محتواي کتب درسي و چه از نظر ساختار و برنامه هاي آموزشي و اداري مطرح است، اما اين تغييرات گوناگون نتوانسته مدرسه را براي دانش آموزان به محيطي جذاب و مفيد و شاد تبديل کند. از نظر نگارنده، عواملي وجود دارد که بدون شک مانع ايجاد و نهادينه شدن نشاط و سرخوشي در دانش آموزان مي شوند که مي توان با شناخت و تعديل آنها اين دغدغه را برطرف كرد.

سنگين و حجيم بودن کتاب هاي درسي دانش آموزان در تمام مقاطع که علاوه بر ايجاد خستگي و ددگي دانش آموزان، عملا فرصتي براي آموزش عميق مطالب باقي نمي گذارد. محيط خشک و بدون جذبه مدرسه، ساختمان فرسوده و تزئينات و رنگ آميزي نامناسب و نورگيرنبودن کلاس هاي مدرسه، تدريس به شيوه هاي عموما سنتي، معلم محوري، اام پذيرش بي چون و چراي دانش آموز، عدم تعامل دوجانبه معلم و دانش آموز در فرايند کلاس که موجب بي حوصلگي و خستگي زودرس مي شود. رابطه غيرصميمي و خشک بين معلم و دانش آموز و اام به انجام تکاليف سنگين و بي توجهي به نظرات و احساسات آنها، مسئله تنبيه بدني در برخي کلاس هاي درس که هرازگاهي اخباري از برخورد خشن معلم با دانش آموزان شنيده مي شود. همچنين از ديگر عواملي که موجب عدم رغبت دانش آموزان براي حضور در کلاس ها و بي علاقگي آنها به مدارس مي شود، برگزاري کلاس هاي صبح زود است که علاوه بر تأثيراتي که بر سلامتي بچه ها دارد، آنها را از مدرسه بيزار مي کند. همچنين ايجاد استرس و اضطراب ناشي از روش هاي نادرست آموزشي و محيط مدرسه موجب بي انگيزگي دانش آموزان براي حضوري شاداب در مدرسه مي شود.
براي دست يابي به تحقق آرمان هاي مربوط به شاداب سازي مدارس بايد تحولات جدي در نگرش مديران و مسئولان نظام آموزش و پرورش ايجاد كرد. در واقع شاداب سازي مدارس را بايد در ابعاد ظاهري و ابعاد معنوي جست وجو کرد. با توجه به اينکه جامعه فردا را فرزندان امروز ما اداره خواهند کرد، اگر خوب تعليم بيابند و تربيت شوند جامعه نيز شاداب و منظم و خوشبخت و سالم خواهد بود. در غير اين صورت، هيچ اميدي نيست. براي اينکه سلامت جسماني و رواني دانش آموزان حفظ شود، بايد سعي کنيم با شناسايي عوامل مؤثر بر شادي، موجبات تقويت عوامل مثبت و تقليل عوامل منفي مؤثر بر شادي را فراهم کنيم. از آنجا که شادي بزرگ ترها عامل مؤثر در شادي و نشاط کودکان است و اوليا و مربيان غمگين نمي توانند فرزندان و دانش آموزاني شاد تربيت کنند، از اين رو با ارائه نظام اعتقادي براي دستيابي به شادي، مي توان به افزايش شادي در ميان افراد جامعه کمک کرد. به اين ترتيب، مردم مي توانند تغييري مثبت در زندگي خود به وجود آورند، احساس پيشرفت و لذت در زندگي داشته باشند و به شادي و مسرت دائمي دست يابند و فقط در اين صورت است که مي توانند شادي و مسرت را در وجود کودکان خود نيز پرورش دهند.
شادزيستن براي کودک به همان اندازه مهم است که تغديه خوب، محبت کردن و حفاظت از او اهميت دارد، زيرا سلامت روحي و رواني و فيزيکي و جسماني او را تأمين مي کند. نرخ شادي و خنده در مدارس ما بسيار پايين است. ميزان شيوع خنده و توسعه فضاي فرح بخش در آموزشگاه ها کم است. يکي از مشکلات هر جامعه غفلت از شادي و نشاط و در نتيجه افزايش بيماري هاي مختلف رواني از قبيل اضطراب و افسردگي است. در گذشته به نظر مي رسيد که وظيفه آموزش و پرورش توليد عده اي فارغ التحصيل است که فقط بتوانند امرار معاش کنند، اما امروزه کارکرد نظام هاي آموزش و پرورش علاوه برکسب مهارت هاي خواندن و نوشتن، کسب مهارت زيستن و حل مسئله و چگونگي رويارويي با چالش هاي هزاره سوم را دربر دارد و سرلوحه تعليم و تربيت در يک جمله خلاصه شده است: <<شوق زندگي کردن را به دانش آموزان بياموزيم>>. ولي بايد معتقد باشيم که درحقيقت رشد پايدار ما در گرو شادي پايدار است. در دنياي پراضطراب و پرتلاطم امروز، آرامش و داشتن خيالي آسوده، نعمتي است که همگان آرزوي آن را دارند. از امام باقر عليه السلام نقل است: <<نزد خدا، عبادتي محبوب تر از شادکردن مؤمنان نيست>>. با اين گواهي هاي روشن از آموزه هاي ديني و نيز سيره ائمه، چرا محيط مدرسه براي دانش آموزان که بندگان پاک و خوب خدا هستند و مي توانند مؤمنان واقعي جامعه آينده باشند، محيطي شاد و بانشاط نباشد. مدرسه شاد مي تواند شوق زندگي را به دانش آموزان هديه دهد. روان شناسي به نام ديويد مايرز سلامت رواني فرد را در ميزان داشتن سرخوشي فرد مي داند و مي گويد <<سرخوشي نوعي احساس امنيت است؛ احساس اينکه زندگي به طور کلي به خوبي مي گذرد>>. اين حالت خوشي و نشاط، آني و زودگذر نيست و داراي دوام نسبتا پايداري است که بستگي به عوامل متعددي دارد. دکتر ويليام فراي (استاد دانشگاه استانفورد) که تأثير هاي خنده و شوخي را بر سلامت جسمي و روحي به مدت سه سال بررسي کرده است، مي گويد خنده در هر روز به اندازه ۱۰ دقيقه ورزش قايق سواري و پاروزدن براي کارکردن قلب و عروق بدن مفيد است. همچنين باعث تغيير شکل امواج مغزي و ضرباهنگ تنفس مي شود، از احساس درد مي کاهد و ترشح هورمون هاي مربوط به استرس را کاهش مي دهد و با افزايش فعاليت سلول هاي مدافع موجب تقويت ايمني بدن در مقابل بيماري ها مي شود.
ورزش و تغذيه مناسب، به سلامت فکر و روان کمک مي کند زيرا ورزش ميزان بعضي مواد شيميایي موجود در مغز را تغيير مي دهد و موجب افزايش جريان خون و جذب اکسيژن مي شود. اين تغييرات مي تواند بر دستگاه اعصاب مرکزي اثر گذاشته و تغييرات خوشايندي را در احساس و حال فرد به وجود آورند. فعاليت بدني به خودي خود مي تواند ذهن انسان را از تمرکز بر افکار مزاحم و آزاردهنده باز دارد. همچنين چهره خندان و متبسم، برجسته کردن رفتارهاي مثبت، به کاربردن کلمات محبت آميز در سخنان خود، دوري از خودخواهي و غرور، داشتن برنامه هاي شاد همراه ساعات تفريح و استراحت، استفاده از گل هاي زيبا و معطردر محيط زندگي از راه هاي شادي آفرين هستند.
معلم آهنگ و فضا و جو کلاس درس را تنظيم و برقرار مي كند. چنانچه قرار باشد که روح دانش آموز پرورش و رشد يابد، بايد اين روند از روح معلم آغاز شود. حال چنانچه روح معلم افسرده و ناتوان باشد، شانس ناچيزي براي تقويت و مراقبت از روح دانش آموزان وجود خواهد داشت. معلماني که حضور توانمند خود را هر روز در کلاس درس نمي توانند ارائه كنند، آنان از لحاظ انتقال فکر با دانش آموزان هماهنگ نيستند و برای پاسخ گويي به نيازهاي دانش آموزان آمادگي ندارند. هر معلم بايد با توجه به هر گونه نقص در درک و دريافت دانش آموز به عنوان نقصي در تدريس خود توجه و تلاش کند تا در خود توانايي کشف روش هاي جديد را به وجود آورد. معلم بايد اين امکان را داشته باشد تا بهترين روش ممکن را انتخاب کند. هر درسي در ميان درس ها از اهميت ويژه اي برخوردار است و اگر شاگرد به ارزش آن درس آگاه شود، آن درس برايش معني دارتر مي شود.
هيچ نسخه اي براي توسعه و پرورش بي نقص يا يک مدرسه شاد و با روح و سرزنده وجود ندارد ولي مي شود راهکارهايي براي فعال کردن مدرسه و کلاس تدبير كرد تا شوق و انگيزه بيشتري در دانش آموزان به وجود آيد و نشاط بيشتري احساس شود. تشخيص اهميت مطالب غيرکلامي، توجه به زيبايي محيط آموزشگاه و کلاس هاي درس، برگزاري جشن ها و مراسم مذهبي، شاداب سازي ظاهري در مدارس، استفاده از قاريان با صوت و لحن زيبا در صبحگاه مدرسه به صورت زنده يا با استفاده از نوارهاي مناسب، استفاده از روش هاي فعال تدريس و تشويق کردن و ارزش گذاري براي ايجاد حس عزت و اعتمادبه نفس و در نتيجه احساس لذت و شادي از فعاليت، نمايش فيلم و اسلايد در مدرسه، تقويت فعاليت هاي هنري در مدرسه: گروه تئاتر- گروه سرود و همچنين پرهيز از بي انضباطي و بي عدالتي در مدرسه، تقويت اميد به آينده در دانش آموزان، بررسي عوامل مؤثر در افت تحصيلي و ترک تحصيل دانش آموزان، تقويت احترام متقابل بين دانش آموزان و ديگر کارکنان مدرسه، از عوامل مهم و تأثيرگذار است که بايد به این موارد توجه شود

ایجاد جذابیت در محتوای درسی

مهدی بهلولی/ معلم- باید بپذیریم که محیط مدرسه برای دانش آموزان شاد نیست. البته این به معنای آن نیست که محیط مدارس ما غم زده است اما با فضای شاد هم بسیار فاصله داریم. مدارس و محتوای کتاب های درسی بسیار خسته کننده است و هیچ ارتباطی با جامعه و زندگی دانش آموزان ندارد. دانش آموزان ساعت ها در یک فضای بسته نگه داشته می شوند و ساعت ها و زنگ های تدریس هم پشت سر هم است حتی ساختمان مدارس فرسوده است و هیچ جذابیتی برای دانش آموزان ندارد. شما در مدارس غیردولتی هم فضا برای دانش آموزان ندارید هیچ فضایی برای غذا خوردن، استراحت و بازی وجود ندارد. بنابراین باید گفت که دانش آموزان علاقه ای برای ماندن در مدرسه ندارند. پس لازم است در محتوای درسی و نحوه آموزش جذابیت هایی در محیط مدرسه ایجاد شود.

صبحگاه شادتر برگزار شود

سعید معدنی / جامعه شناس- به نظرم می توانیم مدرسه را شاد کنیم اما برخی موانع و چالش هایی در آموزش و پرورش وجود دارد که اجازه نمی دهد مدیر مدرسه فضا را برای دانش آموزان شاد کند و حتی می توان مراسم صبحگاه را شادتر کرد اما مدیر این اجازه را ندارد و برای همین هم اکنون شاهد این هستیم که محیط مدرسه چندان بانشاط نیست.از طرفی متأسفانه دانش آموزان در خانه های کوچک آپارتمانی زندگی می کنند و فضایی برای جنب و جوش ندارند بعد از خانه هم ساعت ها در مدرسه هستند و در مدرسه نیز فضای استاندارد برای فعالیت های دانش آموزان وجود ندارد برای همین دانش آموزان فقط مجبورند در کلاس درس باشند. این وضعیت در مدارس دولتی بسیار بیشتر از مدارس غیردولتی دیده می شود برای همین تا زنگ مدرسه می خورد دانش آموزان دوست دارند زودتر از مدرسه بروند به نظرم مسئولان آموزشی باید درباره فضا و محتوا به طور جدی بازنگری کنند.

معلمان شادی را به دانش آموزان انتقال دهند

احمد بخارایی / جامعه شناس - شادابی و نشاط یک تعریف اجتماعی دارد و در این شادابی یک بالندگی هم نهفته است. فکر نمی کنم مدارس ما شاد باشند. ممکن است در ظاهر دانش آموز بخندد و با دوستش خوش بگذراند اما بسیاری از دانش آموزان هم هستند که علاقه ای به مدرسه رفتن ندارند. این موضوع هم عوامل و دلایل خاصی دارد. فضای مدارس کشور سختگیرانه و نمره محور است و همین سختگیری برای گرفتن نمره موجب می شود که دانش آموز علاقه ای به حضور در کلاس درس نداشته باشد. اگر از دانش آموزان بپرسید کدام زنگ را بیشتر دوست دارید بیشتر آنها جواب می دهند زنگ آخر را، چرا که می دانند بعد از آخرین کلاس می توانند از مدرسه خلاص شوند این زنگ خطر برای مسئولان آموزشی است. برخی از معلمان بی حوصله هستند و خلاقیتی برای شاد کردن کلاس ندارند. فکر می کنم مسئولان آموزش و پرورش باید از معلمان شروع کنند و برای آنها شادابی را تعریف کنند تا آنها این شادی را به دانش آموزان انتقال دهند

مهدی بهلولی/ معلم- باید بپذیریم که محیط مدرسه برای دانش آموزان شاد نیست. البته این به معنای آن نیست که محیط مدارس ما غم زده است اما با فضای شاد هم بسیار فاصله داریم. مدارس و محتوای کتاب های درسی بسیار خسته کننده است و هیچ ارتباطی با جامعه و زندگی دانش آموزان ندارد. دانش آموزان ساعت ها در یک فضای بسته نگه داشته می شوند و ساعت ها و زنگ های تدریس هم پشت سر هم است حتی ساختمان مدارس فرسوده است و هیچ جذابیتی برای دانش آموزان ندارد. شما در مدارس غیردولتی هم فضا برای دانش آموزان ندارید هیچ فضایی برای غذا خوردن، استراحت و بازی وجود ندارد. بنابراین باید گفت که دانش آموزان علاقه ای برای ماندن در مدرسه ندارند. پس لازم است در محتوای درسی و نحوه آموزش جذابیت هایی در محیط مدرسه ایجاد شود.