عوامل ایجاد شادی در مدرسه از منظر صاحب ‌نظران داخلی

عباسی نیا (1391)، در کتاب خود با عنوان <<مدارس شاداب، دانش آموزان شاد>> ویژگی مدارس شاد را در مهربانی و روابط انسانی افراد می داند. از نظر وی، عوامل مؤثر در شادابی مدارس عبارت اند از:

bull; توجه به فضای فیزیکی مدرسه

bull; تجدیدنظر در کیفیت فعالیت های آموزشی و توجه به شاخص های نشاط

bull; ایجاد روابط انسانی مطلوب

bull; استفاده از روش های فعال تدریس

bull; آموزش ارزش های انسانی

bull; استفاده از روش های ساده و جذاب در آموزش

bull; معرفی الگوهای مناسب

bull; تشویق و ارزش گذاری فعالیت های دانش آموزان برای ایجاد عزت و اعتمادبه نفس

bull; آموزش روابط اجتماعی مناسب به دانش آموزان

bull; توجه به معیارهای شادی آفرین در سنین مختلف (کودکی: توجه به نیازهای جسمی و روانی ـ نوجوانی: پذیرش فرد از طرف خانواده و گروه هم سالان و موفقیت در کارهای شخصی و تحصیلی ـ جوانی: کسب مهارت های لازم برای تصدی شغل، پیشرفت در کار و تحصیل)

bull; نقش دولت در افزایش شادمانی: جلوگیری از رواج و پخش برنامه های مروج خشونت ـ ترویج محبت و زندگی متعادل در تولیدات رسانه ای ـ آموزش تکریم و سپاس از طبیعت ـ تأمین شغل، بهداشت و درمان و هزینه معیشت مردم

bull; آموزش ارزشمندی کار و تلاش

bull; تشویق دانش آموزان به خلاقیت و نوآوری و ایجاد بسترهای لازم برای بروز استعدادها

bull; همکاری آگاهانه و مشارکت همه جانبه اولیا با مدرسه.

جعفری و همکاران (1387) در مطالعه خود به بررسی عوامل مؤثر در شادابی مدارس پرداخته و نتیجه گرفته اند که عوامل فردی، عوامل اجتماعی ـ فرهنگی، عوامل کالبدی و سبک مدیریت مشارکتی، در شادابی مدارس مؤثرند و از طرفی، مدیریت آمرانه در مدارس می تواند شادابی مدارس را کاهش دهد. آن ها همچنین برای افزایش شادی و نشاط در مدارس موارد زیر را پیشنهاد داده اند:

مشارکت کارکنان مدرسه در اداره امور، آموزش به خانواده ها از طریق انجمن اولیا و مربیان، استفاده از روش های فعال تدریس، برگزاری جلسات بحث آزاد جهت بیان انتظارات دانش آموزان بدون نگرانی و اضطراب، برنامه ریزی برای بهبود وضعیت فیزیکی مدرسه از قبیل استفاده از رنگ های ملایم و شاد، نور و تهویه مناسب، توجه به معماری و بازسازی مدارس و ایجاد امکانات تفریحی.

رضایی (1386) در کتاب خود به نام <<چگونه مدرسه ای شاد داشته باشیم>>، شادی و نشاط را باعث ارتقای انگیزه های حضور و تلاش در مدرسه معرفی می کند. او عوامل ایجاد مدرسه شاد را به شرح زیر بیان کرده است:

bull;زیباسازی و بهسازی فضای مدرسه: توسعه فضای سبز، ارتقای بهداشت و خدمات بهداشتی در مدرسه، توجه به ورزش و فضای تحرک و بازی.

bull;بهبود روابط انسانی و فضای عاطفی مدارس: تغییر نگرش اولیا، مربیان و دانش آموزان از طریق جلب مشارکت آنان در اداره امور مدرسه.

bull;ایجاد جو سازمانی مطلوب: احترام مدیر به کارکنان، تقویت روحیه کار گروهی و مشارکت، توجه به مشکلات افراد و انتظارات آنان، روابط حسنه افراد با یکدیگر، برگزاری جلسات مشترک با اولیا و مربیان و دانش آموزان، برگزاری جلسات و برنامه های غیررسمی با دانش آموزان.

bull;اصلاح شیوه های مدیریت: مشارکت دانش آموزان و اولیا در اداره امور مدرسه، فعال سازی مجامع و تشکل های دانش آموزی، بهره گیری از مدیریت مشارکتی.

bull;توسعه فعالیت های آموزشی و پرورشی با رویکردهای نوین: اهمیت دادن و توجه به ارزشیابی مستمر، فعالیت های فرهنگی و هنری و فعالیت های مکمل و فوق برنامه.

bull;اصلاح و بهبود روش های تدریس: کاربست روش های نوین و فعال در فرایند یاددهی ـ یادگیری، به کارگیری راهکارها و راهبردهای کلاس شاد، توسعه و کاربرد روش های تشویق کلامی و غیرکلامی.

bull;رنگ و پوشش دانش آموزان: توجه به ویژگی و خصوصیات روانی رنگ ها، روان شناسی رنگ ها در دوره های مختلف تحصیلی، توجه به دیدگاه اسلام درباره رنگ ها.

وی در ادامه، راهبردهای زیر را برای افزایش شادی و نشاط در مدرسه توصیه می کند: تنوع در اجرای مراسم آغازین، برنامه ریزی اوقات فراغت دانش آموزان، مدیریت زنگ تفریح، اجرای برنامه های شادی بخش، رفع موانع و عوامل بازدارنده شادی.

اکبرزاده و حقیقی (1386) در کتاب خود با عنوان <<مدیریت شادی در مدرسه>>، شادی را امری ذاتی و درونی می دانند که بر رفتار و اندیشه انسان تأثیر می گذارد. آن ها در ادامه، عوامل مؤثر در شادی مدارس را به این ترتیب برمی شمرند:

ـ امکانات فیزیکی: ساختمان مدرسه، میزها و نحوه چیدمان آن ها، درهای ورودی، فضای سبز موجود، تابلوها، وسعت حیاط و کلاس ها و. .

ـ نیروی انسانی: بارزترین و شاخص ترین مؤلفه ایجاد شادی در مدرسه است و از طریق تعاملات مختلف، فرایند شادی را تنظیم و هدایت می کند.

ـ تعاملات: شامل رابطه مدیر با دانش آموزان، رابطه مدیر با معلمان و سایر کارکنان.

آن ها همچنین چهارده مورد را به عنوان موانع شادی در مدرسه یاد می کنند:

شیوه های تدریس غیرخلاق و نامتناسب، برنامه های تحصیلی نامناسب، نادیده گرفتن احساسات دانش آموزان، اصطکاک فرهنگی و اقتصادی مدرسه با جامعه، استفاده نکردن از اصطلاحات مثبت و شادی آفرین، برچسب زدن عجولانه به دانش آموزان، سیستم ارزشیابی نمره محور، امر و نهی بیش از حد اولیای مدرسه، قوانین تحمیلی، سخنرانی های طولانی و انتزاعی، باور عموم جامعه به ارزش تحصیل و انتظارات نامعقول والدین، فقر اقتصادی خانواده ها، شلوغی کلاس ها و ایجاد اشکال در تعامل احساسی معلم و دانش آموز و مدیر، اضطراب و ترس از امتحان، عوامل روانی و شخصیتی چون کم رویی، پرخاشگری و عدم اعتمادبه نفس، توجه بیش از حد کارکنان مدرسه به ضوابط اداری، منابع مالی محدود و برطرف نشدن نیازهای آموزشی و پرورشی دانش آموزان، ساختمان های مستهلک و قدیمی مدارس، تغذیه نامناسب دانش آموزان.

در نهایت، راهکارهای تولید شادی در مدارس را نیز به شرح زیر بیان می کنند:

استفاه از رنگ و نور، امکانات فیزیکی، روش های نوین تدریس، موسیقی، ورزش، نماز جماعت، هفته شادی، صلوات، فضای سبز، فضای باز و گسترده، اجرای طرح های دانش آموزمحوری، اردوها، بازی ها، کاهش اضطراب امتحان، تشویق، نظافت.

صادقی (1385) عوامل ایجاد مدرسه شاد و بانشاط را به ترتیب زیر بیان کرده است:

bull;کاهش بار درسی

bull;آموزش مهارت های زندگی

bull;انجام دادن فعالیت های شادی بخش

bull;انتقال مناسب اطلاعات

bull;زیباسازی محیط

bull;شکوفایی استعدادها و کنجکاوی دانش آموزان

bull;استفاده از دبیران با شایستگی های مناسب

bull;فراهم کردن امکانات رفاهی و تجهیزات مدرسه

bull;پرهیز کارکنان مدرسه از تبعیض و اجبار

bull;برنامه ریزی صحیح آموزشی

bull;فراهم ساختن امکانات آزمایشگاهی و کارگاهی

bull;جلب مشارکت دانش آموران در کارها

bull;سالم سازی محیط

bull;تقویت خلاقیت و نوآوری در دانش آموزان

bull;انجام دادن کار گروهی

bull;انطباق امتحانات با محتوای درسی

bull;کاهش نگرانی های دانش آموزان.

حاجیان (1385) با مطالعه موردی روی یک مجتمع آموزشی شاد، اصول استاندارد بر فعالیت های یک مدرسه شاد را به شرح زیر می داند:

bull;مدیریت مشارکتی

bull;مشارکت دانش آموزان و معلمان در فعالیت های آموزشی و تربیتی

bull;مشارکت خانواده ها در فعالیت های مدرسه

bull;بهره گیری از فرصت های ویژه ای چون روز تولد دانش آموزان و همچنین ایجاد محیط شاداب با برقراری تمهیدات مناسبی چون بهره گیری از رنگ ها و ایجاد زمینه های مطلوب

bull;توجه به اصل نگرش، اصل دانش و اصل توانایی

bull;پیگیری، نظارت، تکمیل و اصلاح مداوم برنامه ها.

نصر اصفهانی (1382) در مطالعه خود عوامل شادی آفرین در مدرسه را به صورت زیر معرفی کرده است:

اردوهای دانش آموزی، تفریح و انبساط روح، تحصیل درآمد، آموزش علم و تجربه، یادگیری آداب زندگی، آشنایی با افراد بافضیلت، موسیقی، امور دینی و مذهبی، روابط انسانی، ورزش صبحگاهی، فضای مدرسه، آراستگی معلم، نبود تحقیر و تنبیه بدنی، نوآوری.

طریقه دار (1379) دلایل نبود شادابی و نشاط در نوجوانان را خانه های کوچک و پر رفت وآمد، و نبود امکانات مناسب ورزشی و تفریحی می داند و معتقد است که این محدودیت ها مانع آن می شوند که نوجوانان انرژی های خود را آزاد کنند. او در ادامه بیان می کند که علاوه بر امکانات مادی، معنویت و آموزش های دینی نیز از ضروریات شادی آفرینی در نوجوانان هستند.

عوامل ایجاد شادی در مدرسه از منظر صاحب نظران خارجی

به عقیده کولیت کلی¹(2009)، مدرسه با حمایت از دانش آموزان، باعث افزایش خودآگاهی و حس استقلال و شایستگی در آن ها می شود.

از نظر هاید²، مهم ترین عوامل ایجاد شادی در مدرسه عبارت اند از: شناخت همه جانبه دانش آموز و توجه به نیازها و ویژگی های او، اعتماد و تفویض مسئولیت متناسب به دانش آموزان، هماهنگی بین معلم و دانش آموز.

کروثر (2008) معتقد است که جذابیت محتوای دروس، رژیم غذایی سالم و ورزش نقش بسیار مؤثری در شادی مدرسه دارند؛ به طوری که لذت یادگیری را در دانش آموزان افزایش می دهند و میزان مشارکت آن ها را هم توسعه می بخشند.

میلر³(2008) عوامل اساسی برای ایجاد شادی در مدرسه را ارتباط با دوستان، محیط فیزیکی مطلوب، یادگیری مهارت های جدید و رشد کردن می داند.

ولک⁴(2008) جذابیت فضای مدرسه، ورزش کافی، زمان کافی برای بازی و تفریح، وجود کلاس های ورزشی و هنری و تغییر نوع ارزشیابی را مؤلفه هایی اثرگذار در شادی مدارس می داند. به عقیده گوبین⁵(2005) عامل اصلی ایجاد مدارس شاد، رهبری مشارکتی است.

گرملین⁶(2003) شادی در مدارس را نتیجه مشارکت دانش آموزان در امور و تفویض مسئولیت های جدید به آن ها و ایجاد شرایط بروز خلاقیت می داند.

تالبوت⁷(2003) بیان می کند که چگونگی ارتباطات در مدرسه، عامل اصلی سلامت روانی و ایجاد شادی در دانش آموزان است. به طوری که احساس دل بستگی به مدرسه در نوجوانی با میزان ارتکاب بزهکاری و خشونت رابطه مع دارد.

باس⁸(2000) معتقد است که شادابی مدیر و معلم، کلاس های تمیز و دارای فضای مناسب و برگزاری جشن های شاد، عوامل ایجاد شادابی در مدرسه هستند.

لی کن⁹در سال 1999 در بررسی عوامل شادی در مدارس، به اهمیت تأثیر عوامل اجتماعی در شادی مدارس اشاره کرده و معتقد است تقویت عوامل اجتماعی ـ فرهنگی در مدارس، مثل برگزاری جشن های شاد و نیز آموزش خانواده ها برای شاد کردن محیط منزل، در شادی مدارس مؤثر است.

نتیجه گیری

یکپارچه کردن نتایج به دست آمده در بخش متخصصان داخلی و خارجی و همچنین یافته های حاصل از نظریات روان شناسان نشان می دهد که عوامل شادکامی در مدرسه را می توان در دو طبقه کلی عوامل سخت افزاری و نرم افزاری دسته بندی نمود. این طبقه بندی در نمودار 1 نشان داده شده است.

عوامل ایجاد شادی در مدرسه از منظر صاحب ‌نظران داخلی

عوامل ایجاد شادی در مدرسه از منظر صاحب ‌نظران داخلی

چگونه مدرسه شاد داشته باشيم

راهکار هایی برای داشتن مدرسه امن